فضائل

عبادت در نیمه ی شعبان     

تحقیق و گردآوری : امجد امام

××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و الصلاه و السلام علی رسوله الامین و علی آله واصحابه و اتباعه الی یوم الدین.

همانگونه  که می دانیم در کلام الله  مجید و همچنین در احادیث روایت شده از حضرت رسول (ص) ، ذکرحق تعالی ،دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد بطوریکه قرآن کریم مایه ی آرامش دلها در دنیا  و سعادت ابدی را  منوط به ارتباط بندگان با ذات احدیت خدا قرار داده است . حد اقل وسیله ی ارتباطی با الله تعالی نمازهای واجب پنجگانه و بقیه ی وا جبات  عبادتی بوده و نوافل و سنتها و اذکار و تحصیل علوم و معارف دینی، حکم تکمیل کننده در کسب فضائل را دارا می باشند.

 از طرف دیگر اوقات و حتی اماکنی وجود دارند که ذکر حق تعالی در آنها تاثیرات و فضل بیشتری دارد .یکی از این اوقات شب نصف شعبان است که در مورد فضائل یاد و ذکر باری تعالی در این شب احادیثی از حضرت (ص) روایت شده که این رساله ، تحقیقی است پیرامون فضایل شب نصف شعبان و اهمیت ذکر خداوند منان در این شب که مطالب جمع آوری شده بر اساس منابع معتبر فقهی و حدیثی و تفاسیر اهل سنت وجماعت می باشد ، امید است این نوشتار قدمی باشد در جهت احیای سنن مصطفوی و باعث رضای پررودگار (آمین )

 یاد آوری 1 :

بنا به نظر جمهور علما ی اهل سنت و جماعت عمل کردن به احادیث ضعیف در کسب فضائل اعمال ، جائز بوده و باعث تقرب به درگاه باری تعالی خواهد بود ، لذا برخی از احادیث این رساله که در طبقه ی احادیث  ضعیف قرار دارد به این علت مورد استناد قرار گرفته که عبادت در ایام بخصوصی از سال "همچون  نیمه ی شعبان" در زمره ی فضائل اعمال و ترغیب و ترهیب [1]  می باشد .

یاد آوری 2 :

با توجه به احادیث روایت شده از حضرت (ص) سراسر ماه شعبان دارای اهمیت ویژه ای برای عبادت است خصوصا اینکه بدنبال آن ماه رمضان می آید که جهت پرهیز از اطاله ی سخن تنها به بررسی فضائل نصف شعبان می پردازیم .

فضائل ذکر در کلام پروردگار

اگر به سیاق آیاتی از قرآن که در باب ذکر خدا آمده نگاهی بیفکنیم گاه  می بینیم که بندگان بر یاد خدا مامور و فرا خوانده می شوند :(( یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکر ا کثیرا و سبحوه بکره و اصیلا :ای ایمان داران خدا را بسیار یاد کنید و او را بامداد وشامگاه تسبیح نمائید))

 و گاه فراموشی خدا و عدم ذکر و یاد او را بر ما یاد آور می شود که نتایجی چون نزدیک شدن شیطان به انسان ، خود فراموشی ، زندگانی ناگوار ، نابینا شدن روز قیامت و ... را در پی دارد :

(( ومن یعش عن ذکر الرحمن نقیض له شیطانا فهو له قرین: و هر کس از یاد خدای رحمان روی بگرداند شیطانی برایش قرار می دهیم که قرین وی است  . )) و در جایی دیگر می فرماید ((و من اعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکا و یحشر  یوم القیامه اعمی : و هر آنکس که از یاد من دوری بجوید پس برای او زندگانی ناکواری خواهد بود و روز قیامت  نابینا برانگیخته می شود )) ((و لا تکونوا کالذین نسوا الله فانساهم انفسهم :و همچون کسانی نباشید که خدا را فراموش کرده اند تا خداوند آنها را از یاد خودشان برده است  )) ((الا بذکر الله تطمئئ القلوب: آگاه باشید، که دلها به یاد خدا آرام می گیرد. ))

اگر یاد و ذکر حق به فراموشی سپرده شود "همانگونه که امروزه همه دچار آن هستیم" وعده ی قرآن در موردمان به حقیقت می پیوندد ، وعده ای که نتایج آن را در لحظه لحظه ی زندگانی می بینیم اما عبرت نمی و در حالی که پروردگارمان همواره با  ما است، ما از او و یاد و ذکر او غافلیم. وقت آن رسیده که  به دامان کتاب مقدس الهی و سنت رسول گرامی برگردیم و از چشمه سارهای توحید و محبت و صفای حقیقی "که همانا بندگی الله است"دلهای زنگار گرفته وسیاه شده مان را صفایی دهیم و آرامشی بر قلب و روحمان ارزانی داریم ،قرآن می فرماید((الم یأن للذین آمنوا أن تخشع قلوبهم لذکر الله :آیا آنان را که مومنانند وقت آن فرا نرسید که دلهایشان به ذکر خدا خاشع شود  ))

نیمه ی شعبان در احادیث نبوی

اگر چه برخی از مفسران آیات 3 و 4سوره ی دخان یعنی ((انا انزلناه فی لیله مبارکه انا کنا منذرین ¯ فیها یفرق کل امر حکیم:ما فرو فرستادیم این کتاب را در شبی مبارک،همانا ما بیم دهنده ی بندگانیم¯درین شب حکم کنند ( بنهند برجای خویش) هر امر استوار را )) را در مورد شب نصف شعبان  دانسته اند اما آنگونه که امام قرطبی [2] و بقیه ی مفسران  در تفسیر این آیات می فرمایند نظر صحیح این است که آیات مزبور در مورد شب لیله القدر بوده و آنچه که  در باره ی شب نصف شعبان وارد شده همه برگرفته از احادیث حضرت (ص) می باشد که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت:

حدیث 1 :

((اربع لیال کایامهن و ایامهن کلیالیهن یبر الله فیهن القسم و یعتق النسم و یعطی فیهن الخیر الجذیل : لیله القدر و صباحها ، لیله النصف من شعبان و صباحها ، لیله عرفه و صباحها و لیله الجمعه و صباحها))(( التاج لجامع الاصول ج2 / 92))

ترجمه : امام ابو نعیم  این حدیث رابه سند صحیح روایت نموده که حضرت (ص) فرمودند : (فضل عبادت در) چهار شب همچون روزهایشان بوده و روزهایشان نیز چون شب هایشان می باشند و خدواند در این شب و روزها ، قسم را برآورده می کند و بندگان را (از سزای اعمال ) آزاد می نماید و اجر و پاداشی شایسته (به بندگان) عطا می کند  و آنها شب و روزِ قدر و نصف شعبان و عرفه و جمعه می باشند .))

  نکته : در این باب احادیث دیگری در فضائل روزها و شب های یاد شده وجود دارد که امام بیهقی آنها را در کتابی به نام فضائل الاوقات گرد آوری نموده است . 

    حدیث2 :

 ((أتانی جبرئیل علیه السلام فقال :هذه لیله النصف من شعبان و لله فیها عتقاء من النار بعدد شعور غنم کلب و لا ینظر الله فیها الی مشرک و لا شاحن و لا الی قاطع رحم و لا الی مسبل و لا الی عاق لوالدیه و لا الی مدمن خمر  ))  ((الترغیب و الترهیب ج2/118))

ترجمه: امام بیهقی حدیثی را روایت نموده که  حضرت ام المومنین عائشه ی صدیقه فرمود که رسول الله  (ص) فرمودند : جبرئیل امین نزدم آمد و گفت امشب شب نصف شعبان است و خداوند بندگانی به عدد موی گوسفندان طایفه ی کلب  را از آتش آزاد می نماید  و پروردگار در این شب به "مشرک و شاحن (کسی که میان مسلمانان اختلاف می اندازد ) و قطع کننده ی صله ی رحم و متکبر و کسی که پدر و مادرش را عاق کند و همچنین به کسی که دائم الخمر(همیشه مست)است " نظر رحمت نخواهد انداخت.

توضیح :  آزاد شدن بندگان از آتش به معنی بخشودگی و عفو آنها از طرف باری تعالی است و منظور از عدد موی گوسفندان طایفه ی کلب نشان دادن کثرت بخشوده شدگان است است . همچنین این حدیث دال بر این است که در شب نصف شعبان پروردگار نظر رحمت خود را بر بندگان خواهد انداخت و جز افرادی که در حدیث ذکر شده ،همه مشمول این رحمت خواهند شد .

حدیث 3:

 ((ان الله عزوجل ینزل لیله النصف من شعبان الی سماءالدنیا فیغفر لاکثر من عدد شعور غنم کلب ))((تفسیر قرطبی ج16/127))

ترجمه :  این حدیث را امام ابن ماجه  و ترمذی و امام احمد بن حنبل روایت نموده اند که حضرت عایشه (رض) فرمود : رسول الله(ص) فرمودند : همانا خداوند الله تعالی عزو جل در شب نصف شعبان نظر رحمت خود را بر آسمان دنیا می اندازد و بندگانی  بیش از عدد موی گوسفندان طایفه ی کلب  را می بخشد .

حدیث 4 :

))اذا کانت لیله النصف من شعبان فقوموا لیلتها و صوموا یومها فان الله تبارک و تعالی ینزل لغروب الشمس الی سماءالدنیا فیقول الا من مستغفر فاغفر له  ، الا من مسترزق فارزقه ، الا من مبتلی فاعافیه ، الا کذ ا و الا کذا حتی یطلع الفجر )) ((تفسیر قرطبی ج16/127  و التاج لجامع الاصول ج2/ 93   ))

ترجمه : امام ابن ماجه راویت نموده که حضرت علی (رض) از رسول الله روایت نموده که فرمودند:هرگاه شب نصف شعبان آمد شبش را (با عبادت پروردگار) به پا دارید و روزش را روزه بگیرید همانا که با غروب خورشیدِ شب نصف شعبان حق تعالی با نظر رحمت خود به آسمان دنیا نگریسته و می فرماید : آیا نیست طلب بخشش کننده ای تا او را ببخشایم ،آیا نیست طلب کننده ی روزی ، تا او را رزق دهم ،  آیا نیست بیمار و مبتلایی تا او را عافیت دهم و همچنین ... تا طلوع صبح ، (این مرحمت خدا ادامه دارد.)

حدیث 5 :

 ((قام رسول الله (ص) من الیل فصلی فاطال السجود حتی ظننت أنه قد قبض ... یقول فی سجوده : آعوذ بعفوک من عقابک و أعوذ برضاک من سخطک و أعوذ بک منک الیک لا احصی ثناء علیک أنت کما أثنیت علی نفسک .... فقال أتدرین أی لیله ؟ قلت و الله  اعلم و رسوله . قال هذه لیله النصف من شعبان ان الله یطلع علی عباده فی لیله النصف من شعبان فیغفر للمستغفرین و یرحم للمسترحمین ...)) ((الترغیب و الترهیب ج2/119))

ترجمه : امام بیهقی حدیثی را از حضرت عائشه روایت نموده که در بخشی از آن آمده که : رسول الله (ص) درشب قیام نمود و به نماز ایستاد و سجده ی نمازشان آنچنان طولانی گشت که گمان بردم رسول الله قبض روح گشته ... و درهنگام سجود شنیدم که می فرمود : پروردگارا  پناه می برم به عفو تو از عقاب تو و پناه می برم  به رضای تو از ناخشنودی تو و از تو به تو پناه می برم و به سوی تو می آیم کسی ثنای تو را آنچنانکه شایسته است نگفته و تو آنچنانی که خود ثنا گفته ای ... پس رسول الله (ص) فرمود ای عائشه می دانی امشب چه شبی است ؟ عرض کردم خدا و رسول خدا آگاهند سپس رسول الله (ص) فرمودند امشب نصف شعبان است و همانا خداوند  در این شب بر بندگان خویش ( نظر رحمت خود ) را می افکند و استغفار کنندگان را می بخشد و جویندگان رحمت خدا را مشمول رحمت خود قرار می دهد...))

نکاتی از احادیث یاد شده :

v    قیام شب نصف شعبان با عبادت پروردگار همچون نماز و قرائت قرآن و ذکر باری تعالی و ...

v    روزه ی روز نصف شعبان

v    توبه و استغفار ا ز گناهان و درخواست بخشش و رزق و طلب عافیت از گرفتاریها و ناملایمات و ...

بنابراین ادای نماز قضا و یا سنت و اذکار و تسبیحات در این شب نه تنها بدعت نبوده بلکه از مستحبات اند .

پاسخ چند سوال

سوال : 1- آیا حلقات ذکر دسته جمعی در شب نصف شعبان بدعت و نارواست یا خیر؟

2- آیا تلاوت قرآن  وخواندن سوره های بخصوصی چون سوره ی (یس)  به صورت فردی یا گروهی در مساجد یا خانه ها در شب نصف شعبان صحیح است ؟

3- آیا اینکه یکی از حاضرین در مجالس دعا نموده و دیگران (آمین) می گویند صحیح است یا خیر ؟

برای پاسخ به پرسش های فوق نظر خوانندگان گرامی را به احادیث زیرجلب می کنیم :

1- ((عن ابی هریره (رض) قال قال رسول الله (ص) :ما اجتمع قوم فی بیت من بیوت الله یتلون کتاب الله و یتدارسونه الا نزلت علیهم السکینه و غشیتهم الرحمه  و حفتهم الملائکه و ذکرهم الله فیمن عنده))   (رواه مسلم )

ترجمه : امام مسلم روایت نموده که حضرت ابوهریره از حضرت رسول (ص) روایت نموده که فرمودند :هر گروهی که در خانه ای از خانه های خدا جمع شوند و کتاب خدا را تلاوت نموده و آن را  تعلیم و تعلم نمایند ،بر آنها آرامش نازل گشته و رحمت خدا آنها را فرا می گیرد و فرشتگان دور و بر آنان را می گیرند و پروردگار در بین مقربین درگاهش ، آنها را یاد می کند .      ((ریاض الصالحین  ))  

2- ((عن ابی هریره (رض) عن رسول الله (ص) :من قرأ یس فی یوم و لیله ابتغاء وجه الله غفر له)) :

ترجمه: امام مالک و ابن حبان و ابن السنی و طبرانی روایت نموده اند از حضرت ابو هریره که رسول الله (ص) فرمودند : هر کس در شبانه روز ،سوره ی (یس) را به خاطر رضای خدا بخواند بخشوده خواهد شد. ((اذکار امام نووی ج3/277))

3- امام طبرانی و همچنین حافظ هیثمی روایت نموده اند که )): ان حبیب بن مسلمه الفهری و هو مستجاب الدعاء:سمعت رسول الله (ص) یقول لا  یجتمع ملأ فیدعو بعضهم و یومن سائرهم الا اجابهم الله )) یعنی : حبیب بن مسلمه الفهری که مستجاب الدعوه بوده فرمود که :از رسول الله (ص) شنیدم که می فرمود : هر جماعتی که جمع شده و بعضی از آنها دعا نموده و دیگران (آمین) بگویند ، خداوند دعای انها را اجابت می نماید .              ((مجمع الزوائد حافظ هیثمی ج5/170))

حافظ هیثمی در باره ی این حدیث می فرماید:  ))تمام راوایان این حدیث صحیح اند به غیر از ابن لهیعه و او (حسن الحدیث) است)) .

با توجه به احادیث مزبور که همه علاوه بر (صحیح ) و یا (حسن )  بودن در زمره ی فضائل اعمال است بنا براین در پاسخ به پرسشهای فوق باید گفت نه تنها تلاوت قرآن و ذکر و دعای دسته جمعی در شبی همچون نصف شعبان ، بدعت نیست بلکه در زمره ی فضائل اعمال بوده و مستحب می باشند .

سوال :آیا نماز بخصوصی با شرایط ویژه در شب نصف شعبان در احادیث وارد شده یا خیر ؟ در پاسخ این سوال باید گفت در هیچ یک از کتابهای معتبر فقهی و یا حدیث روایت و یا اثری در این زمینه وجود ندارد. شیخ عبد الحی محمد عبد الحکیم الکنوی در کتاب ((آلاثار المروفعه فی الاخبار الموضوعه)) در این باره می نویسد: آنچه در باب نمازهای بخصوص دشب نصف شعبان روایت شده به اتفاق علمای حدیث شناس قابل اعتماد حتی در حد احادیث ضعیف نیز نمی باشد اما در باب فضل عبادت در این شب احادیثی وارد شده که دلالت دارند بر اینکه رسول الله (ص)  در این شب بسیار عبادت نموده و عبادات او شامل دعا و نماز سنت و تلاوت قرآن و... می شده است .

سلف صالحین و شبهایی چون نصف شعبان :

در خاتمه باید گفته شود سلف صالح ما علاوه بر اینکه همواره در انجام اوامر الهی و پرهیز از نواهی و ادای سنن نبوی همواره از هم گوی سبقت می ربودند ، در ایام بخصوصی همچون ماه رمضان ، شب قدر ، شبهای عیدین ، شب و روز جمعه و ... از رحمت واسعه ی الهی بهره ها برده و به احیای سنن مصطفوی می پرداختند و در شبی چون نصف شعبان با حضور در مساجد به ادای نماز و یا تلاوت قرآن واذکار و تعلیم و تعلم قرآن و حدیث و فقه و ... مشغول می شدند ،امید است ما نیز با تأسی به رفتار سلف صالح  ، به احیای سنن رسول الله بپردازیم . در خاتمه اشاره می شود که بزرگان طریقه ی مبارکه ی نقشبندیه خصوصا مشایخ بیاره ی شریفه که پزشک دردها و بیماریهای ظاهری و باطنی بوده اند با مراجعه به داروخانه ی قران و سنت داروهای خصوصی و عمومی زیادی برای مسلمانان تجویز نموده اند که به عنوان نمونه و به مناسبت شب نصف شعبان به دعا و دستور مخصوص این شب که از گذشته در خانقاه بیاره  طویله خوانده شده اشاره می شود دعایی که در زیر می آید دعایی است که حضرت شاه محمد علاء الدین والد حضرت پیر کبیر شاه محمد عثمان سراج الدین دستور فرموده اند و طریقه ی خواندن آن چه به صورت جمعی و چه به صورت فردی به صورت زیر است :

1 -  ذکر ((اللهم صل علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه و سلم ))   3 بار

2- خواندن سوره مبارکه ی ((یس)) 3 بار

3- خواندن دعای ذیل پس از خواندن هر بار سوره ی‌((یس))

در ضمن قرآئت سوره یس و دعای مزبور در مرتبه ی اول به نیت سلامتی دینی و دنیایی عمر خود و خانواده  و در مرتبه ی دوم به نیت رزق و روزی حلال و در مرتبه ی سوم به نیت دفع بلا خوانده شود . و در هنگام خواندن  قران و دعا ، قطع و صحبت نشود .

رسشی مبنی بر اینکه آیا تجمع برخی از مسلمانان در شب نیمه ی شعبان در مساجد و تلاوت قرآن و دعا و فرستادن صلوات بر رسول اکرم(ص) و ...  جزء  امور بدعی شمرده شده و یا اساسی در سنن رسول الله (ص) و سلف صالح  دارد ؟

نظرات شما عزیزان:

ادریس

ساعت18:11---3 تير 1392

[وب سایت]

سلام من نویسنده وبلاگ وهابی نیوز هستم
من از مطلب شما استفاده کردم و خوشحال میشم سری به وبلاگ من هم بزنید
با تشکر
http://wahhabinews.blogfa.com/post/21

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: